شما اطلاعاتی جزیی در مورد توهم و راه­های تسلیم شدن در مقابلش را در دست دارید.

شما فکر می­کنید که طریقه کار جهان را می­دانید، اما اینطور نیست. نظرات در طول زندگی در ذهن هر شخص تشکیل می­شود. همچنین داستان را در مورد شخصیت واقعیتان و علت انجام کارهای مختلف می­سازید. این داستان آنقدر ادامه می­یابد که کاملا واقعی به نظر می­رسد.

حقیقت این است که علم روانشناسی و خودآگاهی هر روز در حال پیشرفت است اما در اکثریت موارد علت رفتارهای مختلف، انتخاب یا حتی افکار مشخص نیست. در عوض شما داستان­های کوچکی را برای توضیح کارهای خود (مثل ادامه ندادن رژیم غذایی، ترجیح اپل بر مایکروسافت و حتی تعریف داستانی که افراد داخل آن را اشتباه به یاد می­آورید) می­سازید.

چند دقیقه به اطراف خود نگاه کنید. فقط برای یک لحظه به تمام تلاش­هایی که برای ساخت این وسایل شده فکر کنید. به تمام سالیانی که صرف شده تا همه وسایل اختراع و کامل شوند.

از کفش­هایتان شروع کنید. سپس به کتاب، ماشین­ها و تمام وسایل موجود در اقصی نقاط جهان هستی ( توستر، کامپیوتر و حتی آمبولانسی که آژیرکشان در حال حرکت است) دقت کنید. واقعا این که انسان­ها چگونه در طول این سالیان توانستند همه مشکلات خود را حل کنند و همه جا را آباد کنند شگفت‌انگیز است. ساختمان، اتومبیل، برق و حتی زبان. چقدر انسان شگفت­انگیز است نه؟ اگر به تمامی این موارد فکر کنید حس می­کنید که واقعا چقدر انسان­ها باهوش هستند.

در عین باهوشی سوییچ اتومبیل را درون ماشین جا می­گذارید. به یاد نمی‌آورید که چه می­خواستید بگویید. چاق می­شوید. ورشکست می­شوید. برای همه هم ممکن است این اتفاقات بیفتد.

در ذهن تمامی افراد از بهترین دانشمند گرفته تا هر صنعتگر موفق همواره افکاری وجود دارد که سبب گمراهی او می­شود. مهم نیست که مربی و معلم شما چه کسی باشد خود آن­ها هم دچار چنین مشکلاتی می­شوند.

اجازه بدهید با هم آزمایشی را انجام دهیم. فرض کنید که دانشمندی 4 کارت را به شما نشان دهد. بر خلاف کارت­های عادی، روی یک طرف از این کارت­ها یک عدد و بر روی طرف دیگر فقط یک رنگ است. از چپ به راست کارت­ها 3، 8، قرمز و قهوه­ای را نشان می­دهند. حال فکر کنید که روانشناس می­گوید: «من یه عالمه ازین کارت­ها دارم. فقط یه قانون وجود داره. اگر عدد روی کارت زوج باشه حتما طرف دیگه باید قرمز باشه». برای اثبات یا رد این ادعا کدام کارت­ها باید چرخانده شوند؟

اگر به خاطر داشته باشید کارت­های ما 3، 8، قرمز و قهوه­ای بودند. کدامیک را می­چرخانید؟

جواب کاملا مشخص است. مثل هر سوال فکری دیگر یافتن جواب این سوال نباید خیلی سخت باشد. وقتی پیتر ویسن[1] این آزمایش را در سال 1977 انجام داد کمتر از 10% جواب درست دادند. فقط به جای رنگ از حروف استفاده شده بود. حتی در مراحل بعد که این آزمایش با همان رنگ­ها تکرار شد درصد پاسخ‌های صحیح تغییری نکرد.

خوب جواب شما چیست؟ اگر جواب شما چرخاندن فقط یک کارت بود قطعا جز همان 90% افرادی هستید که غلط جواب دادند. اگر شما فقط کارت با عدد 3 را برگردانید و پشت آن قرمز یا قهوه­ای باشد چیزی اثبات نمی­شود. هیچ چیز جدیدی نمی­فهمید. حتی اگر کارت قرمز را بچرخانید و عدد پشت آن فرد باشد باز قانون نقض نشده است. جواب درست چرخاندن کارت قهوه­ای و 8 است. اگر پشت 8 قرمز باشد این قانون تایید و در غیر اینصورت قانون نقض می‌شود. اگر پشت کارت قهوه­ای عددی فرد باشد هیچ چیزی نمی­فهمید اما اگر پشتش عددی زوج باشد می­توانید قانون کلی را نقض کنید. تنها این دو کارت هستند که به شما کمک می­کنند. حال که جواب گفته شده خیلی ساده به نظر می­آید.

مگر از این ساده­تر هم امکان دارد؟ اگر90% مردم چیزی به این سادگی را نفهمیدند چگونه این همه پیشرفت اتفاق افتاده است؟ موضوع این کتاب همین است. در ذهن همه افراد طرز فکرهای پایه­ای وجود دارد که مطابق با آن تصمیم‌گیری می­کنید. اما شما قصد تغییر این طرز فکرها را ندارید بلکه فقط می­خواهید آن را ادامه دهید.

اگر اعداد و رنگ­ها را به موقعیت­های اجتماعی تشبیه کنیم این آزمایش راحت­تر می­شود. فکر کنید که همان روانشناس برمی­گردد و می­گوید: «از لحاظ قانونی برای رانندگی سن باید بیشتر از 18 باشد. اگر بر روی همان 4 کارت اسم اتومبیل­های مختلف بر روی یک طرف و سن راننده آن­ها بر روی طرف دیگر آن نوشته شده است. برای فهمیدن اینکه قانون نقض نشده باشد کدام کارت باید برگردد؟». سپس او چهار کارت را بیرون می­کشد که از این قرارند:

23  لندکروزر دوچرخه 17

این حالت خیلی ساده­تر است. قطعا دوچرخه و 23 هیچ چیزی را نشان نمی­دهد. اگر فرد 17 ساله رانندگی کند قانون شکنی رخ داده است. اما اگر او اینکار را نکند شما باید عدد پشت لندکروزر را ببینید. پس فقط این دو کارت به شما کمک می­کنند. ذهن افراد در موارد واقعی بهتر کار کرده و در برابر اعداد و کار با آن­ها ضعیف­تر است.

در این کتاب این گونه اطلاعات توضیح داده شده است. مثال یاد شده تنها نشان­دهنده ضعف شما در فهم منطق است. مغز هر شخص پر از افکاری است که از لحاظ تئوری قشنگ بوده اما اصلا عملی نیستند. شما از بین رفتن این باورها را نمی­فهمید. دوست دارید که همیشه حق با شما بوده و خودتان را همواره فردی باهوش و خوش رفتار ببینید.

موضوعات اصلی این کتاب افکار شناختی، کشف­ها و طرز فکرهای منطقی غلط است. این­ها همه بخشی از ذهن شما هستند که در شرایط ایده­آل به شما کمک می­کنند. اما متاسفانه زندگی همیشه ایده­آل پیش نمی­رود. قابل پیش­بینی بودن و تمامی موارد وابسته به آن سبب شده تا جادوگران، افراد معمولی، تبلیغ‌کننده­ها، مدیران و حتی دانشمندان از این استفاده کنند. تا زمانی که این روش­ها توسط دانشمندان در رفتار انسان­ها اعمال نشده بود این طرز فکرها طبقه­بندی نشده بود.

طرز فکر شناختی متشکل از الگوهای قابل پیش­بینی افکار و رفتارهاست که باعث می­شود تصمیمات غلطی بگیرید. همه افراد از بدو تولد با این طرز فکر­ و دید اشتباه به دنیا می­آیند و به همین دلیل است که متوجه آن­ها نیستیم. برای بیشتر افراد داشتن دید مثبت در مورد خودش از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. پس به همین دلیل ساختار ذهن شما در این راستا فعالیت می­کند. طرز فکر شناختی منجر به انتخاب غلط، قضاوت نادرست و دیدهای کاملا اشتباه می­شود. برای مثال همه به دنبال اطلاعاتی هستند که باورهایشان را تایید کند و اطلاعات مخالف را به کلی نادیده می­گیرند. این طرز فکر مبنی بر تایید نامیده می­شود. همه کتاب­هایی که دارید و تمام وب­سایت­هایی که مشاهده می­کنید نتیجه مستقیم همین طرز فکر است.

کشفیات در واقع میانبرهای ذهنی هستند که شما در برخورد با مشکلات عادی استفاده می­کنید. آن­ها پروسه مغز را سرعت می­بخشند. اما بعضی اوقات آنقدر سرعت را بالا می­برند که قسمت مهم هر مسئله را فراموش می­کنیم. به جای انتخاب راه طولانی و تفکر عمیق در مورد بهترین راه انجام کار، از این بخش ذهن استفاده کرده و سریعا به آن پاسخ­گویی می­کنیم. بعضی از این طرز فکرها توسط انسان یاد گرفته می­شود و بقیه فقط از روی افراد دیگر کپی می­شود. به کار گیری این کشفیات مغز شما را آسوده­تر می­کند. اما در صورت عدم وجود، شما جهان را خیلی ساده­تر از واقعیت می­بینید. برای مثال اگر در اخبار ببینید که تعداد حمله کوسه­ها به مردم بیشتر شده فکر می­کنید که کوسه­ها از کنترل خارج شده­اند. اما تنها چیزی که اتفاق افتاده این است که رسانه­ ها خبرهای بیشتری را راجع به آن پوشش می­دهند.

طرز فکرهای غلط مثل مسائل ریاضی است که مرحله­ای از آن را متوجه نشده یا بدون اینکه بفهمید کاملا گیج شده­اید. در ذهن شما آشوب است چرا که بر اساس اطلاعات ناکافی تصمیم می­گیرید و نمی­دانید که این اطلاعات چقدر محدود است. حتی اگر این موضوع را بدانید باز هم ممکن است به آن توجهی نکنید. شما فقط دلایلی را سر هم می­کنید. حتی ممکن است این طرز فکرهای غلط نتیجه رویاپردازی باشد. بعضی اوقات منطق خوبی را در جای غلط استفاده می­کنید. در مواقع دیگر ممکن است عکس این عمل را انجام دهید. به طور مثال اگر بفهمید که آلبرت انیشتین تخم­مرغ نمی­خورد ممکن است فکر کنید تخم­مرغ خوردن مشکل ­دارد. به این پیروی از افراد مشهور گفته می­شود. شما فکر می­کنید که اگر کسی خیلی باهوش باشد تمام تصمیماتش درست است ولی نمی­دانید که شاید این فقط ذائقه او باشد.

با هر موضوع جدید در صفحات این کتاب خودتان را با دیدی متفاوت­تر نگاه خواهید کرد. به زودی می­فهمید که فقط توهم باهوشی دارید. تصمیم­گیری­های سرعتی، کشفیات و باورهای غلط است که منجر به گمراهی شما در مواجهه با واقعیت می­شود.

ناراحت نشوید. جالب خواهد بود.

‏سرشناسه: دیوید مکرینی ‏‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
‏عنوان و نام پدیدآور: توهم باهوشی1 / مولف: دیوید مکرینی؛ ترجمه: ماکان آریا پارسا
مشخصات نشر: اصفهان¬: پارسیان دانش پندار1399.
مشخصات ظاهری: 335 ص
‏شابک: ‏‫6-00-7296-622-978‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
‏وضعیت فهرست نویسی: فیپا
‏موضوع: اندیشه و تفکر
‏موضوع:
شناسه افزوده:
شناسه افزوده: Thought and Thinking
آریا پارسا، ماکان ، 1365.
رده بندی کنگره: 441BF
رده بندی کنگره: 4/153
‏شماره کتابشناسی ملی: ۶۱۲۱۶۰۶